Saturday, January 22, 2011
(-_-) ถามมา....ตอบไป (^o^)
คำถามที่ 1 "หลังจากได้รับยาครั้งที่แล้วมีอาการผิดปกติอะไรบ้างรึเปล่า?" หรือ "ใช้ยาตัวนี้แล้วมีอาการอะไรผิดปกติบ้างครับ"
คำตอบที่ได้รับมาจากคนไข้เกือบทุกคน คือ "ไม่มี" หรือ "ไม่เคยมีนะ" แต่พอลองถามเป็นคำถามปลายปิด เช่น เคยมีอาการแบบนี้หลังกินยาไหม, กินยาไปแล้วมีอาการแบบนี้บ้างรึเปล่า เพื่อให้ตอบว่าใช่หรือไม่ใช่ครับ เพราะบางครั้งอาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นคนไข้ไม่เข้าใจว่ามาจากยาและถ้ามันเกิดเป็นประจำโดยที่ไม่มีการบอกตั้งแต่แรกว่าถ้าใช้ยา A แล้วจะเกิดอาการนี้ คนไข้ก็คิดว่ามันเป็นปกติมั้ง
ถ้าเป็นตัวผมเองผมจะถามก่อนเพื่อเปิดโอกาสให้คนไข้เล่าสิ่งที่เค้าอยากเล่า และถ้าตอบว่าไม่ผมจะถามต่อไปเป็นอาการที่สำคัญเพื่อให้ได้คำตอบที่เราต้องการ เราลองมาดูตัวอย่างกันดีกว่า
วันที่ผู้ป่วยมารับยาครั้งล่าสุดผมเลยถามว่า
Tan : ตอนที่มารักษาที่โรงพยาบาลเพราะเกิดพิษจากยามีอาการอะไรบ้างครับ
Pt : มันมีอาการวิงเวียนมากเลย แล้วก็เริ่มเห็นแสงเป็นกลมสว่างๆ สีเขียวๆ เหลืองๆ แล้วตอนนั้นก็รีบมาโรงพยาบาลเลย
Tan : ก่อนที่มารับยาครั้งนี้เคยมีอาการแบบนี้อีกหรือเปล่าครับ
Pt : เปล่าค่ะ ไม่มีเลยเพราะหลังจากนั้นหมอปรับลดยาลงแล้วก็รับประทานแบบเดิมมาตลอด
เคสนี้ค่อนข้างง่ายครับ เพราะว่าเรามีประวัติข้อมูลคนไข้อยู่กับตัวเอง ผมต้องการให้เล่าอาการที่เกิดขึ้นกับตัวคนไข้เองมาก่อนจึงถามคำถามปลายเปิดแบบนั้นไป
Tan : เคยมีอาการผิดปกติไหมครับ
Pt : ไม่เคยนะกินมานานแล้วก็เหมือนเดิม
Tan : แล้วมีคลื่นไส้อาเจียนบ้างรึเปล่าครับ
Pt : อ้อเป็นประจำเลยเพราะกินยาเม็ดนี้ (Metformin) แล้วมันมีคลื่นไส้หลังกินข้าว
จากตรงนี้ผมก็ได้คำตอบที่ต้องการแล้วว่าผู้ป่วยทานยา Metformin แล้วมีคลื่นไส้อาเจียนบ้างแต่ไม่มากเท่าไหร่พอสอบถามไปอีกก็พบว่าลุงแกกินยาหลังข้าวไปค่อนข้างนานครับเลยแนะนำให้ทานยาหลังอาหารทันทีเลย ลุงแกก็เข้าใจครับแล้วบอกว่ากลับไปจะไปลองทำดู
จาก 2 ตัวอย่างคงพอเห็นภาพแล้วนะครับว่าผู้ป่วยแต่ละคนจะมีวิธีการตอบคำถามไม่เหมือนกัน ดังนั้นเราต้องหาวิธีการถามที่ทำให้ผู้ป่วยสามารถตอบคำถามไปในแนวทางที่เราต้องการ เพื่อที่จะนำข้อมูลมาใช้แก้ปัญหาของผู้ป่วยได้
คำถามที่ 2 "ลืมทานยาบ้างรึเปล่าครับ" หรือ "ทานยาครบตามที่แพทย์สั่งหรือเปล่า"
อันนี้ต้องบอกก่อนเลยว่ามีหลากหลายมากทั้งตอบว่า "ครบ" (ไม่รู้ว่าครบจริงรึเปล่า), ลืมบ้างแต่ไม่เยอะ อันนี้เป็นคำถามที่ชอบถามกันแล้วก็ได้คำตอบที่ไม่ค่อยตรงเท่าไหร่ เพราะงั้นผมว่าทุกคนจะต้องมีเทคนิกเฉพาะตัวอยู่แล้วว่าทำยังไงถึงจะรู้่ว่ากินยาครบรึเปล่า สำหรับผมเองก็มีวิธีเฉพาะตัวเหมือนกันครับ ขั้นแรกอย่าทำให้คนไข้รู้สึกว่าเป็นความผิดหรือไปดุคนไข้ถ้าลืมกินยา ต่อมาลองถามคำถามแบบแรกไปก่อนแล้วอาจถามต่อไปอีก เช่น
"ดีมากเลยที่กินยาครบเพราะถ้ากินยาไม่ครบแล้วการรักษาจะไม่ได้ผล แล้วเราต้องใช้ยามากขึ้นแล้วแถมมีผลข้างเคียงเพิ่มขึ้นด้วย แต่ถ้ากินยาแล้วสามารถควบคุมโรคได้ก็ไม่ต้องใช้ยาเพิ่มแล้ว" อันนี้ไม่ได้เป็นคำถามที่ดีมากครับเป็นคำพูดที่แสดงออกถึงผลเสียที่เกิดขึ้นว่าเป็นอย่างไรผู้ป่วยจะตะหนักมากขึ้นครับว่าการใช้ยามีความสำคัญจะลืมไม่ได้เลย
"ทานยาช้าไปครึ่งชั่วโมงกี่ครั้ง" (อันนี้เป็นตัวอย่างของยา ARV) คนไข้บางคนก็จะตอบมาเลยว่ามีช้าไปบ้าง ถ้าถามว่ากี่มื้อก็ถามกันต่อไปครับ
คำถามที่ 3 "เคยมีความดันต่ำรึเปล่า" หรือ "เคยมี...รึเปล่า"
(... หมายถึง Technical Term แปลเป็นภาษาไทยแล้ว)
เคยเผลอถามแล้วคนไข้ทำหน้างง แล้วตอบว่า "ไม่มี" หรือ "มันมีอาการยังไง" ผมเลยถามว่า มีอาการมึนงงตอนลุกจากนั่งเป็นยืนรึเปล่า ตอนเช้าเวลาลุกขึ้นแล้วมีมึนงงรึเปล่า แล้วสรุปให้คนไข้ฟังอีกทีนึงครับว่าอาการนี้มันเป็นอาการของความดันต่ำ อาการอื่นๆ ก็เหมือนกันครับเราต้องพูดอาการสำคัญที่จะเกิดขึ้นก่อนแล้วสรุปให้คนไข้ฟังอีกทีนึงว่า อาการนี้แสดงถึงภาวะอะไร
ดังนั้นเราต้องแปลงภาษาไทยเป็นภาษาที่ผู้ป่วยเข้าใจง่ายก่อน เพื่อที่ทำให้คนไข้ให้คำตอบกับเราตามจริงและเป็นข้อมูลที่ถูกต้อง
เขียนมาซะนานเลยผมสรุปแล้วคำถามที่ยกตัวอย่างมานี่ ไม่ใช่สิ่งที่ห้ามถามนะครับ สามารถถามได้เพราะเป็นคำถามกว้างๆ แล้วจึงถามคำถามอื่นๆต่อไป
คิดว่าหลายๆคนคงเคยถามแล้วได้คำตอบแบบเดียวกันกับที่ผมเจอมาเอง สุดท้ายฝากเอาไว้ว่าการ Counseling เป็นการทักษะเฉพาะตัวจริงๆ การที่เราจะสร้างทักษะให้แก่ตัวเราเองนั้นต้องอาศัยการฝึกฝนยิ่งทำมาก ยิ่งได้มากครับเพื่อนมีอะไรจะเล่าสามารถร่วมแสดงความคิดเห็นกันได้เลยครับ
